Verantwoording

De verantwoording van het model

Er zijn eisen te stellen aan een medezeggenschap als vorm van meervoudige democratie. De organisatie moet voldoen aan de drie democratische waarden: representativiteit, legitimiteit en transparantie. Daarnaast moet de organisatie aanvullend zijn op de gekozen volksvertegenwoordiging.

Representativiteit wordt bereikt door de lage drempel voor deelname. Iedereen kan deelnemen aan het online platform en de offline gesprekken.

Legitimiteit wordt bereikt door de verenigingsvorm. De kosten voor het lidmaatschap van de vereniging beperken zich tot een euro per maand.

Transparantie krijgt een extra dimensie. De ingebrachte voorstellen en de samenspraak is niet alleen openbaar zichtbaar maar blijft ook beschikbaar in het archief.

De delegatieve vereniging mag nooit in een concurrentiepositie komen met de gemeenteraad. Dit wordt bereikt door het beperken van het mandaat tot een adviesrol en door het kiezen voor een volledig andere vorm van vertegenwoordiging. Het is met name het verschil in karakter waardoor de waarde ontstaat als aanvulling op de bestaande politieke representatie:

• In plaats van het lijstenstelsel is dit een vorm van maatschappelijke democratie.
• In plaats van de vertegenwoordiging op basis van zuilen of ideologie is deze gebaseerd op collectieve belangen.
• In plaats van keuzes op basis van meerderheden gaat de besluitvorming uit van consensus.

Het grootste verschil komt echter tot uiting in de relatie vorm/inhoud. Het huidige lijstenstelsel gaat uit van partijen met een ‘vaste’ inhoud in de vorm van een partijprogramma maar met een variabele getalsmatige representatie, namelijk het aantal verworven zetels. De delegatieve vereniging gaat daarentegen uit van een getalsmatig vaste vertegenwoordiging van de belangenclusters en een variabele inhoud; de inbreng uit de samenleving.

Met zijn apolitieke karakter is de delegatieve vereniging afgestemd op de huidige netwerksamenleving met zijn gefragmenteerde stelsel van meningen en belangen. Door die te concentreren tot een communis opinio, biedt de delegatieve vereniging de vorm die nodig is voor representatie van de netwerksamenleving.

De vierjaarlijkse cyclus van de gemeenteraad kan spanning opleveren met de lange-termijn belangen. Ook hier zou de delegatieve vereniging een rol kunnen spelen. Juist omdat er geen electorale korte-termijn overwegingen gelden, zou deze vorm van representatie een nuttige aanvulling kunnen zijn voor het openbaar bestuur. Met name voor de ruimtelijke beslissingen en de ontwikkeling van de circulaire economie die per definitie effect hebben op de lange termijn. Daarmee is de delegatieve vereniging een goede basis voor vertegenwoordiging van de bevolking in het kader van de Omgevingswet en de Regionale Energie Strategieën.

De ontwikkeling van dit model is geïnitieerd met het project ‘Democratic Challenge’, een samenwerking van de VNG en het ministerie van BZK dat destijds is uitgevoerd om vernieuwing van de lokale democratie te stimuleren. Onderdeel hiervan was de wedstrijd ‘Herontwerp de lokale democratie’ in 2017. Als burgerdeelnemer stelden wij ons de vraag hoe de verbinding tussen de leefwereld en de systeemwereld zodanig ontwikkeld kan worden dat burgerinitiatieven voldoen aan democratische waarden als legitimiteit, representativiteit en transparantie. Het voorstel was prijswinnend. Vanaf dat moment hebben we ons gericht op het verdere ontwikkelen van het concept.

Het concept ‘Meervoudige Democratie’ is gebaseerd op het advies van de ‘Commissie Van de Donk’;

‘Op weg naam Meervoudige Democratie’ waarin onder meer de minister Kajsa Ollongren en voormalig directeur van het SCP Kim Putters zitting hadden.

In de afgelopen periode heeft afstemming plaatsgevonden met deskundigen zoals:

• Sarah de Lange, bijzonder hoogleraar politicologie, UVA en lid van de ROB,
• Harmen Binnema, universitair docent bestuur en beleid, UU en lid van de Eerste Kamer,
• Arre Zuurmond, ombudsman van de regio Amsterdam,
• Rijk van Ark, directeur van de Metropoolregio Amsterdam,
• Igor Meuwese, algemeen directeur van de regio Gooi en Vechtstreek,
• Harko van den Hende,  Communitymanager Inclusieve Gebiedsontwikkeling van de HvA,
• Frederik van Dalfsen, Berenschot, auteur van ‘Pionieren in Participatieland’,
• Jornt van Zuylen, projectleider lokale democratie van de VNG,
• Mathilde van de Ven, senior beleidsmedewerker van de VNG,

en de internationale ontwikkelaars van community software:

• Ray Scanlan, mede-oprichter van de participatieonderneming ‘Bang the Table’, Sydney,
• Marcos García, initiator van Consul software en directeur van Medialab Prado, Madrid

en voorts initiatiefnemers van o.a. ‘Bewoners maken het Gooi’ en ‘Ma.ak020’.

Voor de toetsing in de praktijk hebben we het symposium ‘Vormgeven aan Democratie’ ontwikkeld. In de afgelopen jaren zijn er twee symposia in deze reeks gerealiseerd. De eerste met als thema ‘Vormgeven van Meervoudige Democratie’, de tweede met als thema ‘Bouwen aan Vertrouwen’. We willen in 2023 de derde uitvoering realiseren. Die willen we richten op ‘digitale samenspraak’. Deze is in beginsel gepland op vrijdag 15 september 2023, de internationale dag van de democratie. Voor inwoners hopen we de zaterdag erna een publieksevenement te organiseren.

Het eerste door ons georganiseerde symposium vond plaats in 2020. We vroegen de mening van wethouders over de mogelijke meerwaarde van Meervoudige Democratie voor het openbaar bestuur. Aan dit symposium namen wethouders van zeven Gooise gemeenten deel. De organisatie werd verzorgd door ‘Bewoners maken het Gooi’, wij verzorgden de strategische en inhoudelijke vraagstelling. Dit symposium werd door de pandemie digitaal gehouden, zie Bewoners Maken Het Gooi. 

De vraagstelling aan de wethouders werd tevoren als video aan hen gezonden. Hierin wordt de vraag gesteld: ‘wat zou u er aan kunnen hebben’. Zie het video verslag: 

Het tweede symposium in deze reeks vond het voorjaar van 2022 plaats. In het najaar van 2021 had de gemeenteraad van Weesp unaniem een subsidie toegekend aan De Weesper Vereniging voor het organiseren hiervan. Deze vereniging hebben we vorig jaar opgericht om het concept van Meervoudige Democratie in de praktijk te ontwikkelen. Het evenement werd enige weken voor de recente verkiezingen gehouden. Deelnemers waren de burgemeesters van Amsterdam, Weesp en Landsmeer, wethouders, kandidaten voor de verkiezingen in maart en vertegenwoordigers van burgerinitiatieven. Plus natuurlijk vele burgers.