Communicatieplatform

In de afgelopen jaren zijn er diverse digitale medezeggenschapsprogramma’s ontwikkeld. De start ligt steeds bij bewoners die samenspraak willen organiseren met digitale middelen. Dit geldt ook voor de twee programma’s die in ons land het meest gebruikt worden, Consul en OpenStad. Consul is in Madrid ontwikkeld vanuit een hackersbeweging, OpenStad in Amsterdam vanuit het initiatief ‘De stem van West’. Beide zijn geadopteerd door de overheid. Consul is internationaal door diverse steden in gebruik, OpenStad landelijk.

Met het inbedden in overheidsorganisaties is echter ook het karakter veranderd. Het zijn participatieprogramma’s geworden waarbij het accent ligt op het inventariseren van meningen over overheidsplannen. Ze hebben daardoor een sterk verticaal karakter gekregen. Deliberatie ofwel horizontale samenspraak aan de basis speelt nauwelijks nog een rol. Ons doel is om een communicatieplatform te ontwikkelen dat juist daarop gericht is. De tekst hieronder moet dus gelezen worden als ambitie, niet als afgeronde oplossing. Het geeft een indruk van de nieuwe mogelijkheden wanneer een programma vanuit het perspectief van de burger wordt ontwikkeld.

Ons voorstel is een combinatie van een app met een uiterst eenvoudige navigatie en een geavanceerde open source software voor het inventariseren van meningen. Wij gaan daarbij uit van programma Pol.is. Een systeem dat niet alleen meningen inventariseert maar ook de consensus groepeert. Hiermee is bijvoorbeeld in Taiwan al een grote bijdrage geleverd aan democratische besluitvorming.

Het eerste uitgangspunt is dat voor de navigatie de onderwerpen in lekentermen zijn benoemd. Daartoe gaan we uit van het Medemo basisdiagram. Het ordent de maatschappelijke onderwerpen op een overzichtelijke manier en verbeeldt het perspectief van de individuele burger. Deze staat als het ware in het centrum en ziet van alles om zich heen gebeuren. In een recent onderzoek door het ADKS (Adolescentenpanel Democratische Kernwaarden en Schoolloopbaan) is aangetoond dat het opleidingsniveau aanzienlijk effect heeft op het beleven van de democratie. VMBO leerlingen scoren veel lager dan Havo of VWO leerlingen. Het lijkt dus zinvol om voor de navigatie eenvoudige begrippen in lekentaal te gebruiken.

Een tweede uitgangspunt is anonimiteit. Deelnemers hoeven niet hun naam bekend te maken. Waar iemand woont is echter wel relevant voor de waardering van meningen. De locatie vertelt bijvoorbeeld veel over de maatschappelijke context. Elke deelnemer kan daartoe zijn postcode als avatar gebruiken. Enerzijds is hiermee de anonimiteit gewaarborgd, anderzijds biedt het een relevant criterium voor de beoordeling van de bijdragen.

Het derde uitgangspunt is dus dat er een relatie wordt gelegd met de fysieke locatie van de bewoner. In het algemeen geldt dat de afstand tot een plan een belangrijke rol speelt bij het individuele belang. Daarom moeten projecten op basis van hun afstand tot de woonplek kunnen worden geselecteerd.

Voor de individuele gebruiker gelden andere kaders dan voor het openbaar bestuur. Voor een burger maakt het niet uit of zijn belang een zaak is van de gemeente, de provincie, een waterschap of een andere bestuurlijke entiteit. Voor het communicatieplatform gelden er dan ook geen gemeentegrenzen, geen regio’s, geen provincies.

Of een onderwerp voor een inwoner relevant is, wordt bepaald door de woonplaats en de schaal van het onderwerp. Het kan een lokaal onderwerp zijn of iets dat op een andere plek speelt maar wel regionale invloed heeft. Daarom wordt elk onderwerp gekoppeld aan een of meer postcodegebieden. In deze toepassing worden alleen de vier cijfers gebruikt. Wanneer de deelnemer zich identificeert met zijn postcode is eenvoudig een koppeling te maken met de postcode(s) van een onderwerp.

Het Nederlandse postcodesysteem is een van de meest verfijnde ter wereld. Het gaat tot het niveau van een straat of buurt. En het is systematisch ingedeeld; de eerste twee cijfers omvatten in principe een aaneengesloten gebied. Daarmee wordt het relatief eenvoudig om gebieden te benoemen die betrekking hebben op een bepaald onderwerp.

Ons ontwerp voor het communicatieplatform bestaat uit drie onderdelen: de navigatiemodule, de peilingmodule en de resultatenmodule. Het keuzemenu maakt het mogelijk om eenvoudig meerdere actuele peilingen op te zoeken.

In de navigatiemodule is het Medemo basisdiagram weergegeven als matrix.

Het is ingedeeld naar thema’s en naar schaal. De thema’s vertegenwoordigen negen gebieden waar elke burger mee te maken heeft. De schaal verloopt in negen stappen van dichtbij naar veraf. Daarmee kan elke inwoner een overzichtelijk beeld krijgen van wat er speelt.

Het platform zou als app voor de smartphone ontwikkeld moeten worden. De navigatie is dan heel eenvoudig. De gebruiker kan als basisinstelling een zoekgebied aangeven, de GPS functie gebruiken of de postcode invoeren.

Na het kiezen van de postcode verschijnen in de matrix de knoppen naar de discussies die relevant zijn voor die plek. Met bijvoorbeeld groen voor nieuwe projecten, rood voor lopende projecten en blauw voor projecten in de afrondingsfase. In dit voorbeeld kan de rode stip bij het bovenste thema bijvoorbeeld betrekking hebben op groenvoorziening in de wijk. De blauwe stip nodigt bijvoorbeeld uit om deel te nemen aan het regionale overleg over zonneweiden

Met de gekleurde stippen kan een peiling geopend worden. Voor de peilingmodule en de resultatenmodule gebruiken we het programma Pol.is. Dit is een open source programma dat gericht is op het vinden van consensus.

Bij het starten van een nieuw thema wordt kort het onderwerp van de peiling toegelicht. De organisator van de peiling, bijvoorbeeld de ledenraad van een lokale vereniging, heeft al een aantal stellingen ingevoerd. Er worden er bijvoorbeeld 30 gepresenteerd.

Het programma toont de stellingen in willekeurige volgorde. Bij elke stelling kan gekozen worden tussen ‘mee eens’, ‘mee oneens’ of ‘geen oordeel’. Na elke keus verschijnt de volgende stelling.

De deelnemer kan ook zelf stellingen inbrengen. Deze kan direct meelopen met de peiling. Alle volgende deelnemers kunnen er direct op stemmen. Een moderator kan op de achtergrond de stellingen eventueel corrigeren.

Wanneer er door de deelnemers meer stellingen worden ingebracht, kiest het programma er willekeurig een maximum aantal uit. Zo blijft het aantal voor de gebruiker overzichtelijk.

Wanneer alle stellingen beantwoord zijn, wordt de peilingmodule afgesloten en verschijnt de resultatenmodule. Het Polis programma maakt automatisch de analyses van de uitgebrachte stemmen. Hier is een weergave van het resultaat van het door ons uitgevoerde proefproject.

Het programma brengt de mate van overeenstemming in beeld tussen de verschillende antwoorden. Dit wordt uitgedrukt in een ‘consensuswolk’, de stipjes onderin het beeld. Door op een stip in de wolk te klikken, kleurt deze rood en is te zien over welke stelling overeenstemming bestaat.

Wanneer een stip geïsoleerd staat, zoals rechts in de ‘wolk’, is er kennelijk weinig overeenstemming over. De stelling lijkt daarmee laag op de prioriteitenlijst te staan. Het programma genereert weliswaar ook een kwantitatieve ordening, het is echter geen referendum. Het aantal voor- en tegenstemmers wordt niet gebruikt om meerderheden te benoemen. Een toenemend aantal deelnemers versterkt vooral het onderscheid tussen de consensusgroepen.

In tegenstelling tot sociale media kan niet op stellingen gereageerd worden. Het programma biedt dus niet de ruimte voor negativisme. Het daagt ook niet uit tot extreme standpunten. Het brengt -in tegendeel- in beeld wat er gemiddelde leeft bij de inwoners.

Door de koppeling met de postcodes kan er een waardevolle aanvulling geboden worden op visualiseringsinstrumenten zoals de buurtradar. In de huidige vorm worden alleen ‘harde’ gegevens in beeld gebracht. Met dit platform kan potentieel ook in kaart worden gebracht wat er leeft in de samenleving.

Deelname in de besluitvorming mag zich niet beperken tot het gemeentelijke niveau. Elke gemeente maakt onderdeel uit van zo’n 30 samenwerkingsverbanden. Hier zijn vijf van de tientallen samenwerkingsverbanden weergegeven die directe invloed hebben op de samenleving. Juist om daarin ook een stem te kunnen hebben bestrijkt het Communicatieplatform een schaal die oploopt tot provinciaal en landelijk.

Door de gestandaardiseerde structuur kan potentieel de inbreng van verschillende locaties worden vergeleken. En door de koppeling met een tijdschaal kunnen veranderingen in beeld komen. De resultaten van de peilingen vormen daarmee potentieel de basis voor een archief van wat er leeft in de maatschappij.

Lees meer over Databeheer