Belangenafweging
Veel van de zaken die ons bezig houden zijn een gevolg van landelijk beleid of regelingen van de provincie, de regio of bijvoorbeeld een waterschap. Daarvan is de democratische besluitvorming formeel goed geregeld. Maar horizontaal overleg over de gevolgen van een plan voor de inwoners blijkt nog steeds een zwakte in het systeem. Individuele wensen, voorstellen of klachten zijn waardevolle uitingen van burgerschap. Maar er zijn natuurlijk net zoveel wensen als inwoners. Daarom is het van belang om met mensen uit je eigen leefwereld over de plannen te kunnen praten.
De actuele grote maatschappelijke opgaven vereisen draagvlak. Dat wordt bereikt door het erkennen van gerechtvaardigde belangen. Voor overheidsbeleid zijn individuele belangen echter te gefragmenteerd. Het is dus noodzakelijk om ze te bundelen tot collectieve belangen. Maar dan wel op basis van een gelijkwaardige afspiegeling van meningen.
De afweging van die belangen wordt bij voorkeur uitgevoerd in lokale verenigingen waarin inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties zijn vertegenwoordigd. De verschillende invalshoeken worden daardoor gelijkwaardig gediend. De vereniging is een neutrale organisatie die wensen en meningen uit de samenleving zonder ideologische kleuring tot een collectief standpunt brengt.
De vereniging is een democratische rechtspersoon. Statutair wordt er een onderscheid gemaakt tussen het bestuur en de ledenraad. Het bestuur is verantwoordelijk voor de organisatie. De ledenraad bepaalt namens de leden de opinie. De schaal van de vereniging kan variëren, afhankelijk van de lokale situatie. In een stad kan de vereniging georganiseerd zijn op buurt- of wijkniveau. Het gebied dat de vereniging bestrijkt hangt ook samen met het gezamenlijke gevoel van ‘eigenaarschap’ of een gemeenschappelijk belang.
Een vereniging voor meervoudige democratie stelt een nadere eis aan de ledenraad. Voor een goede belangenafweging is deze samengesteld uit evenredige vertegenwoordigingen van drie belangenclusters; inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties. Deze worden elk vertegenwoordigd met bij voorkeur drie afgevaardigden. De ledenraad van de vereniging bestaat dan dus uit negen personen. Bij voorkeur wordt ook in de ‘portefeuilleverdeling’ rekening gehouden met de negen verschillende maatschappelijke aandachtsgebieden.
Idealiter heeft de ledenraad dezelfde indeling als het Medemo basisdiagram. Wanneer de discussies naar deze thema’s geordend worden, hebben burgers een vertegenwoordiger per aandachtsgebied. De vertegenwoordigers behartigen gezamenlijk de belangen van de negen aandachtsgebieden.
Elke burger heeft meerdere belangen; een ondernemer is ook bewoner en kan lid zijn van een maatschappelijke organisatie. In de ledenraad gaat het om het verwoorden van groepsbelangen. Een bestuurslid van een voetbalvereniging kan niet spreken namens bijvoorbeeld een speeltuinvereniging maar kan wel vanuit begrip voor een vergelijkbare organisatie het gemeenschappelijke belang benoemen.
Het overleg wordt bij voorkeur gehouden in drietallen. Bij drietallen kan niet het ‘winner takes all’ principe optreden. In deze structuur zijn er geen minderheden of meerderheden, geen winnaars of verliezers, alleen gelijkwaardige gesprekspartners. De beperking van het aantal tot een drietal verplicht de deelnemers tot luisteren en voorkomt dat de grootste mond de meeste aandacht krijgt. En het voorkomt ook dat gespreksleiders een gemeenschappelijk standpunt moeten destilleren uit een vergadering met ‘tig’ meningen.
Het doel van de vereniging is om de input uit de samenleving te ‘vertalen’ naar een collectief standpunt of advies. De input kan bestaan uit de resultaten van de agenderingsfase. De consensusgroepen van het Polis programma worden dan nader uitgediept. Wanneer er niet een gemeenschappelijk standpunt ontstaat, kan ook besloten worden om nogmaals een Polis peiling uit te voeren met de verschillende gezichtspunten. De vereniging zou over moderatoren moeten beschikken om de aangedragen onderwerpen op de juiste manier in te brengen en de discussies te begeleiden. De moderatoren doen hun ervaring op als gespreksleider in de vereniging. Zo zorgt de vereniging zelf voor het ontwikkelen van ervaring in onderlinge afstemming. En… van kundige gesprekspartners voor de overheid!
De meningsvorming moet zich natuurlijk niet beperken tot de leden van de vereniging. De vereniging kan in samenspraak met de overheid burgerpanels organiseren. Daarbij wordt bij voorkeur dezelfde vorm van afspiegeling nagestreefd als van de ledenraad. Deze structuur levert relevante maatschappelijke profielen op. De vereniging kan ook voor het gemeentebestuur beleidsvoorstellen ter visie leggen. Ook dan zou de peiling gebruik kunnen maken van het digitale communicatieplatform.
Lees meer over Communicatieplatform