Agenderen

Voor inwoners blijft het lastig om iets aan te kaarten bij de overheid. Het is moeilijk om de juiste kanalen te vinden. Er lijkt bijvoorbeeld nauwelijks enige harmonisatie te zijn in benamingen van afdelingen, diensten en ‘portefeuilles’.

Het agenderen van zaken vereist een andere blik op communicatie. Ten eerste moet worden uitgegaan van het perspectief van de burger. Ten tweede moet het eenvoudiger zijn om zaken ‘verticaal’ bij de overheid aan te kaarten. En ten derde moet al in de vroegste fase ‘horizontaal’ beoordeeld kunnen worden hoe breed een aangekaarte zaak gedragen wordt.

Om de systeemwereld vanuit het perspectief van de burger te bekijken, reduceren we de grote diversiteit aan onderwerpen tot een praktisch overzicht van maatschappelijke thema’s. We benoemen negen aandachtsgebieden en negen ‘afstanden’. Het verbeeldt het perspectief van de individuele burger. Deze staat als het ware in het centrum en beziet de wereld vanuit die positie.

Het harmoniseren van het begrippenkader is de eerste stap om de communicatie te vereenvoudigen. Het diagram beperkt zich tot de voor de burger relevante aandachtsgebieden. Maar het bestrijkt wel alle bestuurslagen van lokaal tot nationaal. Hiermee maakt het voor de burger niet meer uit hoe een afdeling genoemd wordt op gemeentelijk, regionaal of provinciaal niveau.

In de aanloop van de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 hebben we de bruikbaarheid van de negen aandachtsgebieden getest met de uitgave van de lokale kieswijzer. We vroegen alle partijen om hun programma op basis van deze noemers toe te lichten. Dat bleek goed te werken. Maar het bleek ook een verrassend eenvoudig middel om de partijen te kunnen vergelijken.

De tweede conditie bestaat uit het toepassen van digitale middelen. De ervaring leert dat mensen makkelijker deelnemen aan een online afstemming dan aan een inspraakavond.

Een digitaal platform maakt agenderen van onderwerpen heel eenvoudig. Maar het ongelimiteerd aankaarten van zaken kan ook een schaalprobleem oproepen. Dit kan worden opgelost met het door ons geteste Polis programma. Het biedt een in principe onbegrensd aantal mensen de gelegenheid om meningen in te brengen maar het groepeert ze in overzichtelijke ‘consensusgroepen’.

De Polis software stelt iedereen in staat om aandachtspunten te benoemen met ‘stellingen’. Op elke stelling kan men vervolgens reageren met ‘mee eens’, ‘mee oneens’ of ‘geen oordeel’. Er kunnen ook ‘nevenstellingen’ worden ingebracht die de discussie nuanceren. En ook daar kan weer op worden gestemd. Zo ontstaat er een beeld van verschillende gezichtspunten en meningen over een bepaald onderwerp.

Wij hebben in het najaar van 2022 een proef met dit programma uitgevoerd. Met minimale publiciteit kregen we binnen twee weken 46 voorstellen voor verbetering van de lokale leefomgeving. Elk van deze voorstellen kon beschouwd worden als agendering van een aandachtspunt. En omdat Polis ook consensusgroepen in beeld brengt, levert het ook een beeld hoe breed een bepaalde stelling gedragen wordt. En zelfs nadat de termijn was afgelopen, werden er nog ruim tweemaal zoveel stemmen uitgebracht. Men blijkt het gewoon leuk te vinden om deel te nemen.

Om de resultaten van de Polis peiling met anderen te kunnen bespreken zijn kleinschalige lokale burgerpanels nodig. Die dienen als ‘eerstelijns gesprekspartners’. Hier wordt de individuele inbreng getoetst aan het algemeen belang of aan tegengestelde belangen van anderen. In Weesp is daarvoor de eerste vereniging voor Meervoudige Democratie opgericht.

Lees meer over Belangenafweging.